Profile avatar
zientziakaiera.bsky.social
🔺UPV/EHUko Kultura Zientifikoko Katedraren zientzia-dibulgazioko bloga 🔗 https://zientziakaiera.eus/
970 posts 305 followers 89 following
Prolific Poster

Urpekaritza egitera goaz! Normalean, gure kostaldean, txibiak, olagarroak, ikaraioak eta baita ataloak ere ikus ditzakegu urpean. Baina gu ez gatoz honetara. Armiarmak ikustera gatoz gu. 

Nirea ez den herri batean farra botatzen ibili naiz eta orain takiponpoaz oroitzen ari naiz. Ez daukat 2530 segundotan munduko beste puntara joan beharrik, baina hemendik etxera takiponpo bat, bai nahiko nuke nik orain 😇

Ez ditut utziko matematikak udarako, gero @zientziakaiera.bsky.social -k argitaratzen dituen dozena erdi ariketak kostatzen zaizkidala gustatu baino gehiago eta 🙈 Hanoiko dorrearen analisi matematikoari errepasoan arituko naiz gaur 💪

Entzumen absolutua, belarri finen gaitasuna zientziakaiera.eus/2021/04/12/e... @zientziakaiera.bsky.social

Zahartu ahala belarriak eta sudurra handiagoak izaten ditugu eta arrazoia grabitatea da. Kolagenoa eta elastina zuntzak apurtzen hasten dira eta ahulagoak egiten dira edadearekin eta grabitateak egiten orduan bere lanak zientziakaiera.eus/2018/12/04/e... @zientziakaiera.bsky.social

Krimenaren agertokia ekintza kriminala gertatu den lekua da, krimenaren lekuko isila. Bertan dauden ebidentziek emango dituzte gertatutakoa berregiteko eta egilea identifikatzeko gakoak.  https://zientziakaiera.eus/2025/03/04/zientzia-auzitegietan-iii-krimenaren-agertokia/

Krimenaren agertokia ekintza kriminala gertatu den lekua da, krimenaren lekuko isila. Auzitegi-analisia krimenaren agertokian hasi ohi da. 👇 @zientziakaiera.bsky.social zientziakaiera.eus/2025/03/04/z...

2024ko apirilaren 8ko eklipsearen kronologia segundoan ezagutu zen, gizaki ikaratiak ekitaldi kosmikoak aurreikusteko saiakerak egiten hasi zirenetik milaka urtera.

Mars Climate Orbiter ontzia bere bidetik desbiderantzen zen behin eta berriz, eta halako batean, ohartu ziren programa matematikoan unitaeekin nahastu zirela. 📽️ https://zientziakaiera.eus/2024/06/21/mars-climate-orbiter-ontziaren-istripua/

Jakin-min handiko pertsona izan zen Aristoteles, eta bizitzaren helburua jakintza lortzea zela sinesten zuen. Bere jaioterritik, Estagiratik, Atenasera joan zen ikastera, Platonen akademiara. https://zientziakaiera.eus/2024/06/20/aristoteles-jakiteko-irrika/

Jendearentzat oso ezezaguna den arren, Eris gure Eguzki Sistemako bigarren planeta nano handiena da, Plutonen atzetik. https://zientziakaiera.eus/2024/06/12/eris-planeta-nanotik-planeta-bigunera/

Sarritan, emakumezko zientzialari gazteek baliabide onak dituen zientzialari batekin lan egin nahi duten erabaki behar dute, nahiz eta haren izen onaren itzalpean geratu.

Eta bihar Abaltzisketan @ikerbadiola.bsky.social -ren hitzaldia:

Ebidentzia batzuk degradatu egin daitezke denbora pasa ahala, eta abiadura hori desberdina da froga motaren arabera.

Krimenaren agertokia gertatutakoaren lekuko isila da. Delitua gertatu den edo ez frogatu dezaketen objektuak, biktimagilearen informazioa edota biktimaren eta biktimagilearen arteko lotura argitu dezaketenak.  https://zientziakaiera.eus/2025/03/04/zientzia-auzitegietan-iii-krimenaren-agertokia/

Ekintza kriminala gertatu den lekuan hasten da auzitegi-analisia. Ikerketaren helburuetarako egokiena polizia iritsi arte dena bere horretan mantentzea da, nahiz eta kasu askotan hori ez den posible.  https://zientziakaiera.eus/2025/03/04/zientzia-auzitegietan-iii-krimenaren-agertokia/

Teorian, egokiagoa litzateke gertakarien agertokia izendapena erabiltzea, baina onartu behar da auzitegiko arloan krimenaren agertokia dela izendapenik erabiliena.  https://zientziakaiera.eus/2025/03/04/zientzia-auzitegietan-iii-krimenaren-agertokia/

Krimenaren agertokia ekintza kriminala gertatu den lekua da, krimenaren lekuko isila. Bertan dauden ebidentziek emango dituzte gertatutakoa berregiteko eta egilea identifikatzeko gakoak.  https://zientziakaiera.eus/2025/03/04/zientzia-auzitegietan-iii-krimenaren-agertokia/

Zientzia auzitegietan (III): krimenaren agertokia. https://zientziakaiera.eus/2025/03/04/zientzia-auzitegietan-iii-krimenaren-agertokia/

Orain dela 10.000 urte etxekotu eta duela 1.300 urte Europara iritsi zenak, gure etxeetan ezinbestekoa izaten jarraitzen du. Basmatia espeziaz gozatua neretzat, mesedez! 👌😀 zientziakaiera.eus/2025/02/28/k...

Bi hilabete t’erdi baino ez dira behar Batman bilakatzeko. Neurri batean, behintzat, ez baitakart di-da batean aberats bihurtzeko formula. Horretaz ideiarik ez. Beno, ideia pare bat bai, baina ez erabat legalak. 

Landa eremuetan urtero-urtero modan jartzen den jarduera ere heldu da: agrofitness edo nekazalfitness delakoa. Bai, crossfita edota fitnessa bezalakoa, baina halterak erabili beharrean, aitzurra baliatuta.

"Zientzia datuak dira, pertseberantzia, diziplina; eta, askotan, baita maitasuna ere. Eta emakumeek asko dakite horri guztiari buruz". – Idelisa Bonnelly Karibeko itsas kontserbazioaren ama @zientziakaiera.bsky.social -n

Larhunen otso bat dabilela albiste da egunotan. Pirinio Atlantikoetako Prefeturak gogorazi du babesturiko espeziea dela, baina baserritarren sindikatuak kezka azaldu du. Eta honen bueltan @juanignacioperez.bsky.social -en artikulu hau gogoratu dut 👉 Otso-politikak zientziakaiera.eus/2022/12/13/o...

Arrozaren historia milaka urtetakoa da, Txinan etxekotu zenetik kontinente-kontinentez hedatu baita, kultura askoren elikaduraren oinarrizko zutabe bihurtuz. https://zientziakaiera.eus/2025/02/28/kinuren-begirada-arroza/

zientziakaiera.eus/2025/02/27/d... @zientziakaiera.bsky.social

Galaxien erdiguneetan dauden zulo beltz erraldoiak berez ezingo lirateke fusionatu, baina fusionatzen dira. Zientzialariek iradokitzen dute soluzioa materia ilunaren ezohiko forma bat izan daitekeela. @zientziakaiera.bsky.social zientziakaiera.eus/2025/03/03/n...

Ikertzaileek frogatu dute sistema kuantiko baten energiari buruzko arazo bat konpontzea erraza dela ordenagailu kuantikoentzat, baina zaila klasikoentzat.

Zientzialari entzutetsua bilakatu zen benetan Einstein. Masa eta energia lotzen dituen ekuazio ezagunaren egilea izan zen, eta bere lan esanguratsuneak erlatibitatearen inguruan egin zituen. https://zientziakaiera.eus/2024/06/13/einstein-jauzi-kuantikoa/

Nafarroako mendebaldeko Pirinioetako bazkalekuetan biodibertsitatea sortzeko eta mantentzeko kudeaketako jardunbide gakoak identifikatu dituzte #EHUikerketa batean. https://zientziakaiera.eus/2024/06/17/pirinioetako-larreetan-biodibertsitatea-indartzeko-gakoak-identifikatu-dituzte/

Urte luzez historiaurreko dietari buruz egon den estereotipo bat zalantzan jarri dute Marokon aurkitutako datu berriek: Neolito aroaren aurreko populazio batek landare jatorriko elikagai ugari jaten zuen. https://zientziakaiera.eus/2024/06/18/paleodieta-beti-ez-zen-uste-genuen-modukoa/

Ikerketa batek erakutsi berri du bere gastrulako bi zelula parek ornodunen gandor neuralarekin harremana iradokitzen duten ezaugarriak dituztela. Plaka neuralaren ertzetan kokatzen dira, gastrulak ehun zelula pasatxo dituenean. https://zientziakaiera.eus/2024/06/19/gandor-neuralaren-jatorria/

Astrofisikariek iradokizun berri bat dute: materia ilunak bi zulo beltzen une angeluarra xurgatu lezake eta haien artean hurbildu.

Aurten ere BCAM @naukas.bsky.social Pi Eguna dugu!    ◼️ Martxoak 14    ◼️ Bizkaia Aretoa, Bilbo    ◼️ Matematika-tailerrak    ◼️ Hitzaldi laburrak https://katedra.eus/eu/agenda/martxoak-14-%cf%80-zenbakia-protagonista-bcam-naukas-ekitaldian/

Kalkuluen arabera, zulo konbergenteak azken parsec-a deiturikora iristen direnean (gutxi gorabehera parsec bateko distantzia, edo 3,26 argi urte), haien aurrerapena gelditu egiten da. https://zientziakaiera.eus/2025/03/03/nola-pasatzen-dute-azken-parsec-a-fusioan-dauden-zulo-beltz-supermasiboek/

Hainbat hamarkadatan, galdera batek astrofisikariak nahasi ditu: nola hurbildu daitezke zulo beltz supermasiboak espiralean biratzeko eta fusionatzeko adina?

Galaxiak fusionatzen direnean, haien erdiguneetan dauden zulo beltz supermasiboak ere fusionatzen dira eta zulo beltz are erraldoiagoa osatzen dute.

Galaxien erdiguneetako zulo beltz erraldoiak berez ezingo lirateke fusionatu, baina fusionatzen dira. Iradokitzen dute soluzioa materia ilunaren ezohiko forma bat izan daitekeela. https://zientziakaiera.eus/2025/03/03/nola-pasatzen-dute-azken-parsec-a-fusioan-dauden-zulo-beltz-supermasiboek/

Nola pasatzen dute azken parsec-a fusioan dauden zulo beltz supermasiboek? @quantamagazine.bsky.social -rekin: https://zientziakaiera.eus/2025/03/03/nola-pasatzen-dute-azken-parsec-a-fusioan-dauden-zulo-beltz-supermasiboek/

Asteon #zientzia: Amaia Ortiz Barredo fitopatologoak landareen gaixotasunak eta izurriteak aztertzen ditu, haien osasuna zaindu eta nekazaritzan kalteak prebenitzeko. https://zientziakaiera.eus/2025/03/02/asteon-zientzia-begi-bistan-522/

Asteon #zientzia: Ekonofisikak desberdintasunen, energia kontsumoaren eta CO2 isurien arteko harremanak aztertzeko ikuspegi berritzailea eskaintzen du, fisika eta matematikaren printzipioak ekonomiara eta ingurumenera aplikatuz. https://zientziakaiera.eus/2025/03/02/asteon-zientzia-begi-bistan-522/

Asteon #zientzia: Gene Ontologia Partzuergoak 25 urtetik gorako ibilbidean giza geneen funtzioak aztertzeko tresna ireki eta zehatza garatu du. 

Asteon #zientzia: Meteoritoak gure planetaren historiaren parte garrantzitsua dira, ez bakarrik kalteak eragiten dituzten objektu gisa, baita bizitzaren oinarriak ekarri zituzten elementu gisa ere. https://zientziakaiera.eus/2025/03/02/asteon-zientzia-begi-bistan-522/

Asteon #zientzia: Egiptoarrek eta erromatarrek hauts urratzaileak erabiltzen zituzten hortzak garbitzeko, eta XVIII. mendean industrializazioarekin hortzetako pastaren osagai modernoak agertu ziren. https://zientziakaiera.eus/2025/03/02/asteon-zientzia-begi-bistan-522/

Asteon #zientzia: Hegaztiek, narrastiek eta ugaztunek garuneko zirkuitu konplexuak modu independentean garatu dituzte, arbaso komun bat izan arren.  https://zientziakaiera.eus/2025/03/02/asteon-zientzia-begi-bistan-522/

Asteon #zientzia: Rockefeller Unibertsitateko ikertzaileek ikusi dute NOVA1 genearen aldaera berezi bat hizketaren sorrerarekin lotuta egon litekeela. https://zientziakaiera.eus/2025/03/02/asteon-zientzia-begi-bistan-522/

Asteon #zientzia: #EHUikerketa batek erretako eremuen kartografia hobetzeko algoritmo bat garatu du. https://zientziakaiera.eus/2025/03/02/asteon-zientzia-begi-bistan-522/

Asteon #zientzia: Ametsak gogoratzeko gaitasunean hainbat faktorek eragiten dutela ondorioztatu dute Luccako IMT institutuak eta Camerinoko unibertsitateak egindako ikerketa batean. https://zientziakaiera.eus/2025/03/02/asteon-zientzia-begi-bistan-522/

Asteon zientzia begi-bistan #522. https://zientziakaiera.eus/2025/03/02/asteon-zientzia-begi-bistan-522/

#EzjakintasunarenKartografia Grafenozko bi geruza gainjarrita baina angelu magiko izeneko angelu txiki bat biratuta, supereroale bihurtzen dira. Eta zer gertatzen da bi jarri ordez hainbat jartzen baditugu? https://zientziakaiera.eus/2025/03/01/ezjakintasunaren-kartografia-529/